Energia elektryczna jest niezbędna do prowadzenia prawie wszystkich współczesnych procesów produkcyjnych. Pod pojęciem gospodarki elektroenergetycznej rozumie się zespół przedsięwzięć, które mają na celu zapewnienie dopływu energii elektrycznej do procesów technologicznych (odbiorników) przy możliwie niskich kosztach.
Z użytkowaniem energii elektrycznej wiążą się następujące podstawowe koszty:
Koszty te znajdują swoje odbicie w taryfach opłat za energię elektryczną.
Gospodarka elektroenergetyczna w zakładzie przemysłowym ma następujące zadania:
O jakości energii elektrycznej decydują jej parametry:
Koszty energii elektrycznej stanowią istotny składnik kosztu wielu produktów przemysłowych. Niedostarczenie energii elektrycznej do procesu produkcyjnego (np. wskutek uszkodzenia linii przesyłowej, transformatora itp.) powoduje postój urządzeń produkcyjnych, a często również zniszczenie surowca, który wszedł do procesu produkcyjnego. Powoduje zatem straty gospodarcze przekraczające wielokrotnie wartość energii, która miała być dostarczona.
Ciągłą dostawę energii elektrycznej zapewnia się przez zastosowanie odpowiednich układów rozdzielczych, które umożliwiają dopływ energii do rozdzielnicy w zakładzie przemysłowym, więcej niż jedną drogą. Dużą rolę w zapewnieniu ciągłej dostawy energii elektrycznej odgrywa właściwa eksploatacja urządzeń elektrycznych, terminowe prowadzenie remontów i prac konserwacyjnych, a także profilaktyka. Zużycie energii elektrycznej zależy od sposobu wykorzystania odbiorników, ich sprawności, a także od strat występujących na całej drodze przesyłu energii elektrycznej między elektrownią a odbiornikami w zakładzie przemysłowym. Straty energii elektrycznej są zależne od wartości przepływającego prądu; a więc zarówno od pobieranej mocy czynnej, niezbędnej do wykonania pracy, jak również od mocy biernej. Istotnym zadaniem gospodarki elektroenergetycznej prowadzonej w zakładzie przemysłowym jest pobieranie energii elektrycznej, przy możliwie wyrównanym obciążeniu oraz odpowiednim współczynniku mocy.
Wartość prądu płynącego z elektrowni do odbiornika można zmniejszyć przez zastosowanie kompensacji mocy biernej odbiorników. Kompensacja mocy biernej polega na wytworzeniu mocy biernej w pobliżu odbiorników zamiast przesyłania jej z elektrowni na duże odległości. W wyniku kompensacji następuje zmniejszenie wartości prądu oraz zmniejszenie strat mocy w układzie przesyłowym. Umożliwia to lepsze wykorzystanie generatorów, transformatorów, linii — do wytworzenia, transformowania i przesyłania większej mocy czynnej zamiast skompensowanej mocy biernej. Zatem najkorzystniejsze warunki są wtedy, kiedy odbiorniki mają na zaciskach napięcie jak najbardziej zbliżone do znamionowego.
Bardzo ważne jest utrzymanie spadków napięcia o odpowiednich wartościach poprzez właściwy dobór stosunku przekroju przewodów w sieci do obciążenia. Wartość napięcia może być regulowana za pomocą zaczepów na uzwojeniach transformatorów. Transformatory dużej mocy mają przełączniki zaczepów do przełączania pod obciążeniem, w transformatorach małych mocy przełączeń można dokonać po wyłączeniu transformatora.
Straty energii powstają również w odbiornikach (silnikach, grzejnikach, źródłach światła). Jeśli urządzenie napędzane przez silnik pracuje na biegu jałowym, czyli nie wykonuje użytecznej pracy, to pobraną przez silnik energię należy uważać za straconą, tzn. zużytą bez pożytku. Podobnie przy wykonaniu wadliwej produkcji, która zostanie zdyskwalifikowana, zużytą energię elektryczną uważa się za straty. Sprawność samych silników decyduje również o zużyciu (stratach) energii elektrycznej.
Jeśli silnik pracuje niedociążony (zastosowano do napędzania urządzenia silnik o zbyt dużej mocy), to pracuje przy mniejszej sprawności i mniejszym współczynniku mocy niż gdyby był obciążony mocą zbliżoną do znamionowej. A zatem powstają w takim silniku straty energii większe niż w silniku właściwie dobranym. Podobnie jest z transformatorami. Transformatory o zbyt dużych mocach w stosunku do potrzeb powodują zwiększone straty energii elektrycznej. Niewłaściwy remont silnika, np. przesunięcie osiowe lub promieniowe wirnika powoduje wzrost strat energii elektrycznej.
W zakładach mających instalację sprężonego powietrza, sprężanego sprężarkami o napędzie elektrycznym, często niepotrzebnie jest zużywana energia elektryczna wskutek niewłaściwego użytkowania sprężonego powietrza bądź nieszczelności w sieci rurociągów.
Przyczyną strat może być również niewłaściwa eksploatacja instalacji oświetleniowej, np. włączanie w jasny dzień źródeł światła lub stosowanie lamp o większej mocy zamiast czyszczenia opraw. Straty energii elektrycznej są zależne od wartości strat mocy i czasu ich trwania. Stąd też, między innymi, ważną rolę odgrywa wyrównywanie obciążeń.